เอ็นจีโอ: การลักลอบค้ามนุษย์ในทะเลอันดามันลดลงมาก ตั้งแต่พฤษภาคม 2558

การเดินทางเข้ามาของเรือขนผู้ย้ายถิ่นผิดกฎหมายจากพม่า และบังกลาเทศ ลดจำนวนลงอย่างมากในปีนี้ นับตั้งแต่ที่ไทยเริ่มใช้มาตรการที่รุนแรงขึ้นกับการค้ามนุษย์ แต่ต้นตอของปัญหายังคงคั่งค้างอยู่ นักเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิของชาวมุสลิมโรฮิงญากล่าว ในการให้สัมภาษณ์แก่เบนาร์นิวส์

ในวันที่ 1 พ.ค. นี้ จะครบรอบหนึ่งปี นับจากการค้นพบหลุมฝังศพหลายหลุมในป่าทางภาคใต้ขอ งไทย โดยภายในหลุมมีซากศพมนุษย์ที่ถูกลักลอบนำพาเข้ามาจากพม่าและบังกลาเทศ เป็นเหตุให้รัฐบาลไทยได้ใช้มาตรการที่รุนแรงขึ้นต่อบรรดาผู้ลักลอบค้ามนุษย์

หลังจากนั้น ได้มีการกันไม่ให้เรือที่ลักลอบขนคนเข้ามาในทะเลของไทย และส่งผลให้เกิดวิกฤติด้านมนุษยธรรม เมื่อชาวมุสลิมโรฮิงญาและผู้ย้ายถิ่นชาวบังกลาเทศจำนวนหลายพันคนต้องไปขึ้นฝั่งในอินโดนีเซีย และมาเลเซีย

ในขณะนี้ ศาลอาญาของไทยกำลังดำเนินการพิจารณาคดีจำเลยอย่างน้อย 90 ราย ในข้อหาค้ามนุษย์ รวมถึงทหารยศพลโทนายหนึ่ง

ในการให้สัมภาษณ์แก่เบนาร์นิวส์ แมทธิว สมิธ ผู้เชี่ยวชาญเรื่องการย้ายถิ่นอย่างผิดกฎหมายในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ บอกว่า สถานการณ์การค้ามนุษย์ ในบางแง่ “ดีขึ้นมาก” ในช่วงหนึ่งปีที่ผ่านมา

แต่แมทธิว  สมิธ ผู้อำนวยการองค์กรพัฒนาเอกชนที่มีชื่อว่า Fortify Rights บอกว่า ทางการมาเลเซีย น่าที่จะทำอะไรให้มากกว่านั้น เพื่อปกป้องผู้เคราะห์ร้ายเหล่านั้น และรัฐบาลที่เพิ่งได้รับการเลือกตั้งของพม่า ควรจะพยายามปกป้องสิทธิของชาวโรฮิงญา และแก้ต้นตอของปัญหาการที่ชาวโรฮิงญาจำนวนมากต้องหลบหนีออกจากพม่า

เบนาร์นิวส์: วันที่ 1 พฤษภาคม เป็นวันครบรอบหนึ่งปีที่พบหลุมฝังศพของผู้ย้ายถิ่นในประเทศไทย คุณมีความคิดเห็นอย่างไรเกี่ยวกับเรื่องนี้

สมิธ: เรายังคงห่วงว่ายังมีหลุมฝังศพที่ยังไม่เจอ ยังไม่ได้ถูกเปิดเผย และไม่ได้รวมในคดีเพื่อการสอบสวน

ตัวผมเองได้ไปดูหลุมฝังศพหลายแห่งที่ไม่ได้ถูกรวมไว้ในการค้นพบเมื่อปีที่แล้ว เรามีเหตุผลที่ทำให้เชื่อว่า มีศพจำนวนมากถูกฝังอยู่ในบริเวณนั้น ในบางพื้นที่ของจังหวัดสงขลา และพื้นที่อื่น ๆ ในภาคใต้ จะดีกว่า หากทางการไทยดำเนินการสอบสวนต่อไป เพราะปัจจุบัน การสอบสวนได้ยุติลงแล้ว

เรายังเป็นห่วงเกี่ยวกับบทบาทของทางการมาเลเซียด้วย ไทยได้รับความสนใจในทางลบอย่างมากในเรื่องการค้ามนุษย์ เพราะเห็นได้ชัดว่าเป็นจริง แต่บทบาทของมาเลเซียกลับถูกละเลยไป ไม่ทราบว่าเป็นเพราะอะไร

เรารู้สึกมีกำลังใจที่ทางการมาเลเซียค้นพบหลุมฝังศพจำนวนมาก แต่ทางการมาเลเซียก็ยังไม่พยายามปกป้องผู้รอดชีวิตจากการค้ามนุษย์ ชาวโรฮิงญาถูกกักตัวไว้อย่างเป็นกิจลักษณะในมาเลเซีย ส่วนใหญ่แล้ว จะถูกกักตัวไว้ในสถานกักกันที่สกปรกซอมซ่อ และถูกลิดรอนเสรีภาพ

และทางการมาเลเซียล้มเหลวในการดำเนินคดีกับผู้ค้ามนุษย์ที่เกี่ยวข้องในการค้าชาวโรฮิงญาอย่างชัดเจน เมื่อปีที่แล้ว มาเลเซียดำเนินคดีกับผู้ค้ามนุษย์จำนวนเพียงสามคนเท่านั้น ผู้ค้ามนุษย์จำนวนหลายคนยังคงหลุดรอดไปโดยไม่เกรงกลัวกฎหมาย นี่แหละคือปัญหา

เบนาร์นิวส์: ในปีนี้ การย้ายถิ่นอย่างผิดกฎหมายในภูมิภาคนี้ เป็นอย่างไรบ้างเมื่อเทียบกับปีที่แล้ว

สมิธ: ผู้ย้ายถิ่นที่เดินทางออกจากพม่าและบังกลาเทศลดจำนวนลงอย่างมากในปีนี้

เราคิดว่าส่วนหนึ่งเป็นเพราะมาตรการต่อการค้ามนุษย์ของไทยที่รุนแรงขึ้น เนื่องจากองค์กรต่าง ๆ ทำงานอย่างใกล้ชิดกับเจ้าหน้าที่ของไทยหลายๆ ฝ่าย และการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในพม่า ชาวโรฮิงญาจำนวนมาก กำลังหวังว่ารัฐบาลใหม่ของพม่า จะทำให้สถานการณ์ดีขึ้น

เราก็หวังเช่นเดียวกัน

เบนาร์นิวส์: นับแต่ที่ไทยเริ่มใช้มาตรการที่รุนแรงขึ้นกับการลักลอบค้ามนุษย์เมื่อหนึ่งปีที่แล้ว สถานการณ์ดีขึ้นอย่างไร

สมิธ: สถานการณ์ในบางด้านดีขึ้นมาก จากปีที่แล้วในช่วงเดียวกันนี้ มีชาวโรฮิงญาหลายพันคนถูกกักไว้ในแค้มป์ทารุณกรรมในประเทศไทย

ปัจจุบัน ไม่มีแค้มป์เหล่านั้นแล้ว ก็ไม่ปฏิเสธว่าเรื่องนี้ดีขึ้น

แต่ในช่วงนี้ของปีที่แล้ว มีชาวโรฮิงญาและชาวบังกลาเทศหลายพันคนถูกปล่อยไว้กลางทะเล และเสี่ยงต่อการเสียชีวิต อันเป็นผลโดยตรงจากมาตรการเข้มงวด (ที่ไม่ยอมให้ผู้ย้ายถิ่นขึ้นฝั่ง) นั่นไม่ใช่พัฒนาการในทางที่ดีอย่างแน่นอน

การพิจารณาคดีที่กำลังทำกับจำเลย 92 คน เป็นสิ่งที่ดี แต่ก็ถูกรุมล้อมไปด้วยปัญหามากมาย พยานถูกข่มขู่ และต้องหลบซ่อน ส่วนผู้กระทำผิดยังคงลอยนวลอยู่

เรารู้สึกประทับใจมากกับมติใหม่ของคณะรัฐมนตรี ซึ่งหากนำไปปฏิบัติแล้ว จะให้การคุ้มครองเป็นพิเศษแก่ผู้รอดชีวิตจากการค้ามนุษย์ โดยจะยอมให้คนเหล่านั้นอยู่ในประเทศไทยได้อย่างถูกกฎหมาย อนุญาตให้คนเหล่านั้นทำงาน และให้การคุ้มครองพยานโดยอัตโนมัติ

ในทางปฏิบัติแล้ว มติดังกล่าว จะปล่อยผู้อพยพและผู้รอดชีวิตออกจากสถานกักกัน นี่จะเป็นก้าวย่างที่ดี ไปสู่ทิศทางที่ถูกต้อง แต่จำเป็นที่จะต้องนำมติดังกล่าวไปใช้ เราหวังว่านี่จะไม่ได้เป็นเพียงคำพูดที่อยู่บนแผ่นกระดาษเท่านั้น

นอกจากนี้ หากยังไม่มีการจัดการกับต้นตอของวิกฤตการณ์นี้ รวมถึงการทารุณอย่างเป็นระบบในพม่า ผู้อพยพจะยังคงเดินทางเข้ามาบนชายฝั่งของไทยต่อไปจนกว่าจะมีการจัดการกับการทารุณชาวโรฮิงญาแล้วเท่านั้น เราจะพูดอย่างมั่นใจไม่ได้ว่าสถานการณ์ดีขึ้นแล้ว ก็ต่อเมื่อมีการจัดการกับการทารุณเสร็จสิ้นแล้วเหล่านั้น

เบนาร์นิวส์: ภายใต้รัฐบาลใหม่ของพม่า สถานการณ์สำหรับชาวมุสลิมโรฮิงญาในพม่าจะดีขึ้นหรือไม่

สมิธ: เรามีความหวังสำหรับรัฐบาลพรรคเอ็นแอลดี (พรรคสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตย) รัฐบาลชุดนี้ ได้รับมรดกตกทอดความรับผิดชอบมหาศาลในการแก้ไขการละเมิดสิทธิมนุษยชนของรัฐบาลทหารชุดก่อน นี่ไม่ใช่งานที่ง่ายเลย

อย่างไรก็ตาม รัฐบาลชุดใหม่นี้ ได้กล่าวว่า ชาวโรฮิงญาจะไม่เป็นวาระสำคัญสำหรับรัฐบาล และเราคิดว่านี่เป็นความผิดพลาด ความล้มเหลวในการจัดการกับการทารุณชาวโรฮิงญาอย่างเพียงพอ จะย้อนกลับมาสร้างปัญหาให้แก่รัฐบาล และในที่สุด จะทำลายรัฐบาลชุดนี้และประเทศพม่า การทารุณชาวโรฮิงญาเป็นสิ่งที่ไม่ดีต่อพม่าทั้งประเทศ และต่อทั้งภูมิภาคนี้

นี่เป็นปัญหาระหว่างประเทศ ในกรณีที่เลวร้ายที่สุด ความล้มเหลวในการยุติการทารุณชาวโรฮิงญา อาจทำให้ความพยายามอื่น ๆ ที่น่ายกย่องในการปฏิรูปประเทศของรัฐบาลชุดนี้ประสบความล้มเหลว

เบนาร์นิวส์: นางอองซาน ซูจี ได้ทำอะไรเพื่อช่วยให้สถานการณ์นี้ดีขึ้นบ้างหรือยัง

สมิธ: สิ่งแรกที่นางอองซาน ซูจี จะต้องจัดการในลำดับต้นๆ คือการปล่อยตัวนักโทษการเมือง วันที่สองหลังจากเธอเข้ารับตำแหน่ง มีการปล่อยตัวนักโทษการเมืองเกือบ 200 คน นี่เป็นสิ่งสำคัญยิ่ง และช่วยให้ประชาชนทั่วประเทศ รวมถึงชาวโรฮิงญา เกิดความหวังขึ้น

แต่เธอยังไม่ได้มีจุดยืนที่แน่ชัดในการปกป้องสิทธิของชาวโรฮิงญา และนี่เป็นสิ่งที่น่าเป็นห่วง การไม่จัดการกับปัญหาการทารุณชาวโรฮิงญาจะเสี่ยงต่อการทำให้ปัญหานี้แย่ลง

จะเป็นการดี หากรัฐบาลชุดนี้สนับสนุนการสอบสวนเกี่ยวกับสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในรัฐยะไข่ ในระดับนานาชาติและอย่างเป็นอิสระ การสอบสวนดังกล่าวจะทำให้รัฐบาลเห็นวิธีที่จะทำให้สถานการณ์ดีขึ้น และจะช่วยให้เห็นข้อเท็จจริงเกี่ยวกับสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นในรัฐยะไข่ ได้กระจ่างชัดขึ้น ข้อเท็จจริงเหล่านั้น ยังคงเป็นที่โต้แย้งกันอย่างรุนแรงในขณะนี้